گليم بافي

آنچه كه گليم را بعنوان يك هنر اصيل معرفي مي‌كند تنوع وزيبايي طرح‌ها ورنگ‌هاي آن است در ميان صدها گليم بندرت مي‌توان چند گليم را پيدا كرد كه شبيه يكديگر باشند زيرا بافت آنها بر اساس طراحي از پيش آماده نبوده بلكه بيشتر تابع  ذهن خلاق ، ذوق وفرهنگ خاص بافنده است در واقع دستهاي هنرمندان همواره زيبايي‌هاي طبيعت را به صورت طرح ها ونقش‌ها بر گليم منعكس ساخته‌اند ونيز بسته به بافنده آن ونوع ضربات دفتين ومقدار كشش پودها وتنظيم تارها باعث گوناگوني بافت از يكنوع طرح مي باشند.

از ديگر ويژگي هاي هنري گليم نقوش عاميانه است كه از ذوق،هنر،احساس واعتقادات بافنده سرچشمه گرفته واين نقوش در رابطه با انسان وخطرات وانديشه اوست. نقش ونگارها ضمن اينكه ظاهري عيني وطبيعت‌گرا دارند، مالامال از تمثيل واستعاره ورمز ورازهاي جهان معنوي بوده وبازتابي از آرزوهاي بلند انسان است، به گونه‌اي كه مي‌توان آن را رسانه‌‌ي ثبت اعتقادات وايمان ها وباورهاي آنها وانتقال آن از نسل خود به نسل بعد دانست.

تاريخچه گليم بافي در سنندج

   قديمي ترين گليم ايران كشف شده قطعه گليمي است كه آنرا متعلق به حدود 300 سال پيش از ميلاد دانسته اند. گر چه از سابقه‌ي تاريخي هنر گليم بافي و زمان شروع آن در كردستان اطلاع دقيقي در دست نداريم اما بدون ترديد به همراه حصير بافي، نمد مالي در رديف نخستين صنايع و هنرهاي فلات ايران قرار دارد و از زمانهاي بسيار دور به عنوان زير انداز گرم ومناسب وقابل حمل جهت استفاده در نقاط سرد وكوهستاني ونيز در مقام دست بافته اي از تار وپود محكم ومقاوم براي نگهداري وحمل اشيا وآذوقه وتزئين منازل روستائيان مورد نظر بوده وكاربرد هميشگي داشته ودارد.

از قديمي­ترين ومنحصربفردترين صنايع دستي استان کردستان ميتوان به گليم اشاره نمود چرا كه سرماي سخت وطولاني زمستانهاي استان با وجود حيوانات اهلي از هزاران سال پيش شرايطي را بوجود آورده تا مردم جهت رفع سرما از زيراندازهاي سبك وارزان استفاده نمايند. درتوليد آن ذوق وقريحه ذاتي، شرايط محيطي زندگي (عروسيها، شاديها وغمها و .....)، تركيب رنگهاي گياهي منطقه، نقشه اصيل برخاسته از آداب و رسوم منطقه زيبايي خاص به گليم كردستان بخشيده است.

سنه كه اكنون به سنندج شهرت دارد و مركز استان كردستان است نام خود را به دسته اي از گليم هاي ظريف بافت قرون 18 و19 واوايل قرن 20 داده است.

در ايران چندين نوع بافت گليم داريم كه مشهورترين وپر استفاده ترين آن نوع چاكدار است، بافت چاكدار موجب ايجاد ظريف ترين بافت گليم مي‌شود. نوعي‌گ‌ليم كه در سنندج بافته مي شود، داراي ويژگي منحصر بفرد اين شهر است كه از نوع بافت چاكدار است كه بافتي منحني دارد ونسبت به ساير مناطق در ارجحيت است چون در اكثر مناطق هندسي بافته مي شود. نقشها اغلب شامل گل وبته ومو رونده وزنبور عسل است ودر ترنج مياني داراي يك نقش جدولي ويا مشبك است كه در داخل هر يك از آنها دسته گلهاي كوچكي معروف به طرح هراتي قرار دارد. طرح هاي گل وبته اي زيبا از قلاب دوزي ها وزري هاي دوره ي صفوي الهام گرفته واغلب در كارگاه ها بخاطر تقاضا هاي عالي پسند اهالي شهرها توليد شده است. اگر ايران به خاطر گليم هاي سجاده اي معروف نيست، در اين مورد سنندج مستثني است. گليم هاي سجاده اي كه در سنندج بافته مي شود، محراب پياري شكل آنها ممتاز است.

گليم سنندج ارزش جهاني وواقعي آن توسط كلكسيونرها در مزايده هاي دهه هاي 1950 و1960 شناخته شده است وبالاخره در سال هاي 1980 گليم سنه به اعتبار شايسته خود در دنياي غرب دست يافت. 

در گليم سنندج نقوش متفاوتي است كه هر كدام در كل نام ويژه اي دارد واجزا آن نيز هر كدام داراي نامي هستند نقوش سنتي كه در كردستان رايج بوده وهست عبارتند از: ماهي در هم، گل چيني،گل ميرزا علي،گل وكيلي،گل جرسه،گل فرنگ،گل وگلدان،گل چايي ،دست ودلبر، نقشه موسايي، نقشه قفقاز، گل وطوطي، بازو بند، محر مات، قاب قرآن .... ودر سالهاي اخير نقشه هاي ديگري چون توت فرنگي، گل جرسه پيوندي در رديف نقشه هاي سنتي قرار گرفته است.

در نقوش بیشتر از نقوش کلاه فرنگ و لچک ترنج و سراسری استفاده می شود ولی در طرحهای گلیم بافندگان از طرحهای و فرمهای بسیار زیبا و ریز استفاده می کنند بنحوی که در هیچکجای دنیا به این کیفیت اجرا نمی شود و بیشتر به همین دلیل در دنیا گلیم کردستان ممتاز است. در استفاده از طرحها استفاده از طرحهای واگیرهای مرسوم می باشد اما استثناهایی مانند نقشه موسایی – نقشه جانوری و نقشه قفقاز وجود دارد.

از لحاظ مواد اولیه بهترین نوع پشم (از لحاظ قطر و طول الیاف- میزان جعد پذیری- رنگپذیری و سایش) را برای فرش بافی در دنیا داریم و پشم گوسفدان مناطق کردستان و کرمانشاه و آذربایجان غربی برای گلیم بافی و قالی بافی بسیار مناسب است.

مکان­هاي وابسته:

پشم فروشی ها – رنگرزیها – ابزار فروشیها – کارگاههای بافت متمرکز – کارگاههای بافت خانگی – کارگاههای رفوگری – کارگاههای پرداخت

ابزار و اشياء :

همانند دیگر دستبافتهای داری نیاز به دار گلیم بافی (سر دار – ز یر دار- راست روها- پیچ و مهره)- کوجی (گورد) – هاف (پشت گرد) – قیچی - سوکه و نیمکت دارد اما در سنندج یک چوب دیگر در ابتدای بافت استفاده می شود که به (بن جیر) مشهور است و باعث سالم بودن ابتدای بافت می شود و از عیوبی همچون شمشیری شدن جلوگیری می کند.